Afrika’nın ‘uçan devlet başkanları’ yurt dışı seyahatleri ve harcamaları nedeniyle eleştiriliyor

Getty Images
Kenya Cumhurbaşkanı William Ruto (solda) hem de Nijerya Cumhurbaşkanı Bola Tinubu (sağda) yaptıkları seyahatlerin miktarı yüzünden eleştiriliyor

Kenya Cumhurbaşkanı William Ruto ve Nijerya Cumhurbaşkanı Bola Tinubu, görevlerinin başına geçmelerinden beri sık sık yaptıkları yurt dışı seyahatleri nedeniyle benzer eleştirilere maruz kaldı.

Ülkelerindeki kötü ekonomik koşulların aksine her iki isim de uçak yolculuğu tutkularından vazgeçmemeleri ve bu yolculukların sebep olduğu maliyetler nedeniyle hiç de hoş olmayan tanımlamalara konu oldu.

Göz Atın

Nijerya – Fildişi Sahili maçı ne zaman, saat kaçta, hangi kanalda? Afrika Uluslar Kupası’nda final zamanı!

Gine Bissau – Nijerya maçı ne zaman, saat kaçta, hangi kanalda?

Kenya’da yayın yapan Standard gazetesi, Ruto’ya “Uçan Başkan” lakabını taktı.

Gazete, “Ülkedeki hayat pahalılığıyla başa çıkma taleplerine rağmen, uçma sevgisi o kadar büyük ki hiçbir fırsatı kaçırmıyor” dedi.

Nijerya muhalefet lideri Atiku Abubakar, Tinubu’nun geçen ay Avrupa’ya yaptığı seyahatlerinden biri sırasında, sosyal medya hesabından, Nijerya’nın bir “baş turiste” ihtiyacı olmadığını söyledi.

Abubakar, cumhurbaşkanının “Nijerya güvensizlik okyanusunda boğulurken” yaptığı özel ziyareti eleştirdi.

Bu tip yorumlar, herkes tarafından ortaya atılabilecek ucuz eleştiriler olarak görülebilir. Devlet başkanlarının, liderler toplantılarına katılması ve dış ilişkileri geliştirmesi beklenebilir. Bu sadece diplomatik ilişkilerden dolayı değil, imzalanacak yatırım anlaşmaları bakımından ekonomik nedenlerle de olabilir.

Ancak bazı uzmanlar, görevde bulunduğu altı yıl boyunca Afrika dışında hiç seyahat etmemiş 2021 yılında hayatını kaybeden eski Tanzanya Cumhurbaşkanı John Magufuli’yi de örnek gösteriyor.

Kenya dış politika analisti Prof. Macharia Munene, bazı seyahatlerin gerekli olduğunu kabul etmekle birlikte diğerlerinin şüphesiz “savurganlık” olduğunu söylüyor.

BBC’ye konuşan Munene, “Havada olmayı seven başkanlarınız var… Bu gezilerin bazıları ülke için değil, kişisel böbürlenmeden dolayı” dedi.

Ruto, Tinubu ve sözcüleri gezilerin, bazı sorunların çözüme kavuşması için hayati önemde olduğunu savunuyor. Kendilerinin de bu sorunları görmezden gelmekle suçlandıklarını söylüyorlar.

Göreve gelmesinden bu yana geçen sekiz ay içinde Tinubu 14 seyahat gerçekleştirdi. Oranlarsak, ayda ortalama ikiden biraz az.

Ancak bu, 2022’de başkan olduğundan bu yana yurt dışına yaklaşık 50 seyahat gerçekleştiren Ruto’nun yanında bir hayli az. Ruto, ayda ortalama üçten fazla kez seyahat ediyor.

Buna karşılık Ruto’nun selefi Uhuru Kenyatta on yıllık görev süresi boyunca ayda ortalama bir yurt dışı seyahati gerçekleştirerek Nijerya’nın bir önceki Cumhurbaşkanı Muhammadu Buhari’nin rekoruna benzer bir performans sergilemişti.

Reuters
Kenya Cumhurbaşkanı William Ruto (sağda) Afrikalı liderler zirvesine ev sahipliği yapan İtalya Başbakanı Giorgia Meloni’nin konuklarından biriydi

Diğer dünya liderleri de uçuş millerini artırdı. Ancak Ruto ve Tinubu’ya seyahatlerinin ne kadar gerekli olup olmadığı soruluyor.

Nijeryalı ve Kenyalı liderlerin her ikisi de geçen ayın sonunda Avrupa’daydı.

Ruto İtalya’da İtalya-Afrika zirvesine katılırken, Tinubu geçen Mayıs ayından bu yana üçüncü kez gittiği Fransa’ya açıklanamayan “özel ziyaretine” devam ediyordu. Ruto’nun o tarihten bu yana başka seyahatleri de oldu.

Haziran 2023’te, göreve geldikten sadece üç hafta sonra, Tinubu iki günlük bir iklim zirvesi için Paris’e gitti. Tinubu, seçildikten hemen sonra geçiş sürecini planlamak ve “dinlenmek” için yine Fransa’daydı.

Tinubu, Paris’ten İngiltere’ye geçerek selefi Buhari ile özel görüşmelerde bulundu. Buhari de seçimlerden sonra “dinlenmek” için seyahat etmişti. Tinubu, bir hafta sonra, Batı Afrika bloğu ECOWAS’ın bir toplantısı için Gine-Bissau’ya gitti ve ardından da Kenya’nın başkenti Nairobi’ye geçti.

Nijerya lideri Tinubu, Ağustos ayında Benin’i, Eylül ayında ise Hindistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve BM Genel Kurulu için ABD’yi ziyaret etti. Ardından da Paris’e gitti.

Ekim ayının tamamını ülkesinde geçirdikten sonra Tinubu, Kasım ayının sonunda Suudi Arabistan, Gine-Bissau ve Almanya’yı ziyaret etti ve bir hafta sonra da Dubai’ye gitti.

Nijerya Cumhurbaşkanlığı bu gezilerin yabancı yatırımları çekmek için önemli olduğunu söyledi.

Tinubu, 2024 yeni yılı için yayımladığı mesajında, “Çıktığım her yurt dışı seyahatinde yatırımcılara ve diğer iş insanlarına verdiğim mesaj aynı olmuştur. Nijerya iş için hazır ve açık” dedi.

Ruto’nun 2022’de göreve başlamasından bu yana seyahat programı daha da yoğun oldu.

Kenya Cumhurbaşkanı Ruto, Eylül 2022’den Aralık 2023’e kadar her ay en az iki kez yurt dışına seyahat etti. Mayıs 2023’te ise beş seyahat gerçekleştirdi. Küresel etkinlikler ve ikili görüşmeler için çeşitli Afrika ülkelerine, Avrupa’ya ve ABD’ye seyahat etti.

Bu yıl Ocak ayında Uganda, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve İtalya’ya gitti. Ruto içinde bulunduğumuz Şubat ayında da Japonya ve BAE’ye gitti.

HARCAMALAR DA TARTIŞMA KONUSU

İki liderin seyahatleri sadece sık olduğu için değil, maliyetleri bakımından da sorgulanıyor.

Nijerya gazetesi Punch’ın hükümet harcamalarını takip eden bir sivil teknoloji platformu GovSpend’e dayandırdığı haberine göre, Tinubu’nun görevinin ilk altı ayında yurt içi ve yurt dışı seyahatler için en az 3,4 milyar naira (2,2 milyon dolar) harcadığı söyleniyor. Bu 2023 yılı için bütçelenen miktardan yüzde 36 daha fazla.

Kenya’da hükümet harcamalarını denetleyen bağımsız kurum, geçen yıl Temmuz ayına kadar olan ve Ruto’nun başkanlığının dokuz ayını kapsayan yılda başkanlık ofisinin seyahat harcamalarında önemli bir artış olduğunu raporladı.

Yıl boyunca hem yurt içi hem de yurt dışı seyahatler için yapılan toplam harcama bir önceki yılın seyahat bütçesini yüzde 30’dan fazla aşarak 1,3 milyar Kenya şilininin (9,2 milyon dolar) üzerinde gerçekleşti.

Kenya hükümet sözcüsü BBC’nin Ruto’nun seyahatleriyle ilgili sorularına yanıt vermedi. Ancak gerek başkan ve gerekse de sözcüsü sık sık söz konusu bu seyahatlerin gerekçelendirini açıkladı.

Ruto, “turist gibi seyahat etmediğini” ve gezilerin yabancı yatırım almak ve yurt dışındaki Kenyalılar için istihdam yaratmak için gerekli olduğunu, yakın zamanda yapılan anlaşmalarla 300 binden fazla iş fırsatı sağladığını söyledi.

Japonya’ya yaptığı son gezinin ardından Kenya lideri Ruto, 2,3 milyar dolardan fazla değere ulaşan anlaşmalar imzalandığını söyledi.

Reuters
Malavi Devlet Başkanı Lazarus Chakwera, Kasım ayında yurt dışı gezilerini durdurmadan kısa bir süre önce Suudi Arabistan’daydı

İki ülke de liderlerin yaptığı gezilerin faydalarını vurgularken, aynı zamanda hükümet çalışanlarının yurt dışına seyahat etmesine yönelik eleştirilere karşı bazı önlemler de aldı.

Kenya, yurt içi ve yurt dışı seyahatlerde “israf” suçlamalarının ardından kamu hizmeti seyahat bütçesini yüzde 50 oranında azalttığını açıkladı. Öte yandan bu durum, faydalı olduğu sürece seyahatlerden kaçınmayacağını söyleyen başkanın kendisini etkilememiş gibi görünüyor.

Nijerya Cumhurbaşkanı da geçen ay resmi seyahat heyetinin yaklaşık yüzde 60 oranında azaltıldığını duyurdu. Sözcüsü Ajuri Ngelale tarafından açıklanan talimat, başkanın kendi seyahat maiyetinin azaltılmasını da içeriyordu, ancak seyahatlerinin sayısını azaltıp azaltmayacağını söylemedi.

Ancak seyahat masraflarının endişe yarattığı ülkeler sadece Kenya ve Nijerya değil.

Geçen yıl sandık başına giden Kongolular da Devlet Başkanı Félix Tshisekedi’ye benzer eleştiriler yöneltti.

Geçen Kasım ayında Malavi Devlet Başkanı Lazarus Chakwera, ülkenin karşı karşıya olduğu ekonomik sorunlar nedeniyle kendisi ve bakanları için tüm uluslararası seyahatleri askıya aldı ve yurt dışında bulunan herkesin geri dönmesini emretti.

Uganda, Gambiya, Namibya ve Sierra Leone de geçen yıldan bu yana hükümet yetkililerinin seyahat harcamalarını ele almak zorunda kalan diğer ülkeler oldu. Namibya ve Sierra Leone liderleri de ulusal gazeteleri tarafından tıpkı Kenya Cumhurbaşkanı Ruto gibi “uçan başkan” olarak nitelendirildi.