Galaksideki en büyük yıldızlardan biri sönüyor

Galaksimizdeki yıldızlar, iz bırakmadan gizemli bir şekilde ortadan kaybolmadıkları sürece gökyüzünde oldukça parlak ve sabitlerdir. Ancak milyarlarca yıllık ömürlerinde yıldızlar, her zaman onları son gözlemlediğiniz parlaklıkta gözlemlenemeyebilir.

Zira yıldızların, çeşitli süreçlerde eski hallerine kıyasla sönükleştiği bilimektedir. Bu sönümlenmelerin bir kısmı, yıldızın yörüngesinde dönen ve görüşümüzü engelleyen ötegezegenlerden kaynaklanabilir.

Dolayısıyla, bu tür ışık düşüşleri gökbilimciler için büyük bir gizem değildir.

Yıldızlar ayrıca, süpernova olmak üzereyken de kararabilirler. Süpernova, enerjisi biten büyük yıldızların şiddetle patlaması durumuna verilen addır. Bir süpernovanın parlaklığı “Güneş’in parlaklığının yüz milyon katına” varabilir.

SÜPERNOVA OLMA YOLUNDA

Betelgeuse yıllardır gizemli bir şekilde kararmaya devam ediyor ve titreşimleri bir patlamanın çok uzakta olmadığını gösteriyor. 

Bilim insanlarına göre, eğer insan gözü tüm dalga boylarındaki radyasyona duyarlı olsaydı, -2,99 J bant büyüklüğüyle, gökyüzündeki en parlak yakın kızılötesi kaynak olan Betelgeuse, gece gökyüzündeki en parlak yıldız olarak görünürdü.

Süpernova olduğunda ise muhtemelen “dolunay kadar parlak” olacaktır, fakat bunun ne zaman gerçekleşeceği henüz belli değil.

DEVASA BÜYÜKLÜKTE…

Georgia Eyalet Üniversitesi‘nden bir ekip, “soğuk hiperdev” şeklinde sınıflandırılan RW Cephei yıldızının, Samanyolu’ndaki “bilinen en büyük yıldızlardan biri” olduğuna inanıyor.

RW Cephei’nin, Güneşimizin yerinde olması durumunda, dış katmanlarının “Jüpiter’in yörüngesinden daha uzağa gidebileceği” hesaplanıyor.

Uzmanlara göre, bu tür eski yıldızların yaydığı parlaklıktaki değişiklikler genellikle küçüktür, bu nedenle RW Cephei de, Betelgeuse’a benzer bir şekilde kararmaya başladığında bu durum gökbilimcileri oldukça şaşırttı.

“PARLAKLIĞININ ÜÇTE BİRİNİ KAYBETTİ”

Georgia Eyalet Üniversitesi’nden gökbilimci Narsireddy Anugu, konu hakkında düzenlediği basın açıklamasında şunları söyledi: 

“İlk gözlemlerimizi Aralık 2022’de, kış mevsiminin sona ermesinden hemen önce yaptık, ancak sonuçlar o kadar dikkat çekiciydi ki yıldız tekrar erişilebilir olduğunda ek gözlemler yapmaya karar verdik.”

Bilim insanlarına göre, yıldız birkaç yıl içinde normal parlaklığının yaklaşık üçte birini kaybetti. 

Kaliforniya’daki Wilson Dağı‘nın zirvesine yayılmış altı teleskoptan oluşan CHARA Dizisi‘ni kullanarak 10 ay boyunca gözlem yapan ekip, “yıldızın artık yuvarlak olmadığını ve yeniden parlamaya başladığında görünümünün önemli ölçüde değiştiğini” tespit etti.

KARARMANIN KAYNAĞI TESPİT EDİLDİ

Georgia Eyalet Üniversitesi yüksek lisans öğrencisi Katherine Shepard, yıldızın görünürden kızılötesine kadar olan tüm dalga boylarında gözlemler yaptı ve kararmanın görünür spektrumda çok daha büyük olduğunu tespit etti. 

Bu da ekibe kararmanın, “toza dönüşen bir püskürmeden kaynaklandığını” düşündürdü.

Ekip makalelerinde şu tespitlerde bulundu:

“Kararmanın, bir yüzey kütle atımı olayını başlatan sıcak gazın şişmesi ile gerçekleşmiş olabileceğine inanıyoruz. Bu gaz şimdi toz oluşumu noktasına kadar soğuyor ve fırlatılan bulutun, fotosferde görülen kısmı, yıldızın batı tarafının daha karanlık görünmesine neden oluyor. Bu tür kararma olaylarının süresi yıldız ve toz bulutu boyutuyla ölçeklenebilir. Böylece zaman ölçeği daha küçük olan Betelgeuse’da yaklaşık bir yıldan, RW Cephei için birkaç yıla kadar değişebilir…”

GÖKYÜZÜNDEKİ EN PARLAK YILDIZLAR HANGİLERİ?

Gökyüzündeki en parlak yıldızlar, genellikle gözlemlenebilirliklerine ve gökyüzündeki parlaklıklarına göre sıralanır. 

İşte, en parlak yıldızlardan bazıları:

Sirius (Alpha Canis Majoris): Gökyüzündeki en parlak yıldızdır ve Büyük Köpek takımyıldızında yer alır.

Canopus (Alpha Carinae): Güney yarımküredeki en parlak ikinci yıldızdır ve Kızılötesi takımyıldızında bulunur.

Rigil Kentaurus (Alpha Centauri): Güney yarımkürede bulunan ve Güneş’e en yakın yıldız sistemidir.

Arcturus (Alpha Bootis): Kuzey yarımküredeki en parlak yıldızlardan biridir ve Çoban takımyıldızında yer alır.

Vega (Alpha Lyrae): Lir takımyıldızında bulunan, Kuzey yarımkürede oldukça parlak bir yıldızdır.

Capella (Alpha Aurigae): Arabacı takımyıldızında bulunan, çift yıldız sistemine ait parlak bir yıldızdır.

Rigel (Beta Orionis): Orion takımyıldızının en parlak yıldızıdır ve dev bir mavi yıldızdır.

Procyon (Alpha Canis Minoris): Küçük Köpek takımyıldızında yer alan ve Sirius’tan sonra gökyüzünün en parlak sekizinci yıldızıdır.

Bu yıldızlar, gökyüzünde çıplak gözle kolaylıkla görülebilir ve astronomiyle ilgilenen kişiler tarafından sıkça gözlemlenirler.

Yıldızların parlaklıkları, hem kendi içsel özelliklerinden hem de Dünya’ya olan uzaklıklarından kaynaklanır.