İkinci Yeni şiiri nedir? İkinci Yeni şairleri kimlerdir?

İkinci Yeni, 1950’li yıllarda Garipçilere ve 1940 öncesi kuşağına tepki olarak ortaya çıkan bir şiir hareketidir. İkinci yeni şiiri, Batı şiirinden etkilenmiş ve II. Dünya Savaşı’nın getirdiği bunalımın etkisiyle türk şiirini etkilemiştir.  İkinci Yeni akımı, şiire yeni bir bakış getirmeyi hedeflerken Türk şiirindeki gelenekselliği yıkmış ve geçmişten gelen değerleri yok saymıştır.

İKİNCİ YENİ AKIMI NEDİR?

İkinci Yeni şiiri, hareketin kuramcısı Muzaffer İlhan Erdost tarafından ortaya çıkarılmış ve hareket “ikinci yeni” olarak adlandırılmıştır. İkinci Yeni şairi Ece Ayhan ise bu şiire “sivil şiir” ismini vermiştir.  İkinci Yeni şiiri içerisinde yer alan Cemal Süreya, Edip Cansever, Ülkü Tamer, İlhan Berk, Turgut Uyar, Ece Ayhan ve Sezai Karakoç gibi şairler, birbirlerinden habersizce aynı dil, içerik ve üslup özellikleri barındıran şiirler kaleme almışlardır. İkinci Yeni şiirinin bir bildirgesi yoktur fakat Cemal Süreya’nın “Üvercinka” kitabı İkinci Yeni Şiirinin başlangıcı kabul edilir. İkinci Yeniciler; alışılmamış imgelere şiirlerinde yer veren, sadelikten uzaklaşan, Dadaizm ve Letrizm gibi akımların etkisinde kalan bir sonraki kuşağın şairleridir.

İKİNCİ YENİ ŞİİRİNİN ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

İkinci Yeni şairleri, anlamı soyut bir karakter olarak görürler ve şiir dili konusunda geleneksel normlardan saparak özgün bir dil kullanımı benimserler. Dil, bilinen mantığın dışına çıkar ve alışılmış deyimleri değiştirir, suni kelimeler türetir. Gerçeküstücü bir yaklaşım benimserler, anlamı değil imgeyi vurgularlar ve toplumdan uzaklaşarak konuşma dilinden farklı bir dil kullanırlar. Sözcüklerin çağrışımlarla derinleşen değerine önem verirler ve şiirin iç zenginliğini yoruma açık bırakırlar. Ayrıca, bilinen kelimeleri yerleşmiş biçimleri dışında kullanma eğilimindedirler ve noktalama işaretlerini genellikle reddederler. İkinci Yeni, bu özellikleriyle geleneksel şiir anlayışından ayrılarak yeni ve yenilikçi bir dil ve anlam arayışına girmiş bir akımdır.

İkinci Yeni şairleri, bireyin içsel dünyasındaki yalnızlık, dışlanmışlık, sıkıntılar ve çevreye uyumsuzluk gibi temaları işleyerek, şiirlerinde kişisel deneyimlere odaklanmışlardır. Bu şairler, geleneksel normlardan saparak hayal gücünü ve duyguları ön plana çıkaran bir anlayış benimsemişlerdir. İkinci Yeni’nin şiirleri, soyut anlatım ve çağdaş dil kullanımıyla, bireyin iç dünyasındaki karmaşıklıkları ve toplumsal sıkıntıları ifade etmeye yönelmiştir. Bu sayede, geleneksel anlatıya meydan okuyarak yeni bir ifade biçimi ortaya koymuşlardır.

İkinci Yeni şiiri; “Soyut Şiir”, “Anlamsız Şiir”, “Kapalı Şiir” gibi isimlendirmelere maruz kalmış ve edebiyat çevreleri tarafından eleştirilmiştir.

İKİNCİ YENİ ŞAİRLERİ VE ESERLERİ 

Ece Ayhan, İlhan Berk, Cemal Süreya, Turgut Uyar, Edip Cansever, Ülkü Tamer ve Sezai Karakoç İkinci Yeni Şiirinin öncü şairleri arasında sayılırken; Tevfik Akdağ, Yılmaz Gruda, Kemal Özer, Özdemir İnce, Nihat Ziyalan, Alim Atay, Ercüment Uçar, Seyfettin Başçılar gibi isimler de sonradan İkinci Yeni şiirine katılmıştır.

Ece Ayhan

Tam adı Ece Ayhan Çağlar olan şair, İkinci Yeni şiirini “Sivil Şiir” olarak isimlendirir ve İkinci Yeni şiirinin özgün temsilcileri arasında yer alır. Türk şiirinin “modern ustalarından biri” olan Ece Ayhan, şiirlerinde özgün imgelere, çağrışımlara, kodlara ve anlaşılmazlığa sıkça yer verir.

Eserleri 

1959: Kınar Hanım’ın Denizleri

1965: Bakışsız Bir Kedi Kara

1968: Ortodoksluklar

1973: Devlet ve Tabiat

1977: Yort Savul (Toplu Şiirler)

1981: Zambaklı Padişah

1982: Çok Eski Adıyladır

1991: Çanakkaleli Melâhat’a İki El Mektup ya da Özel Bir Fuhuş Tarihi

1993: Sivil Şiirler

1993: Son Şiirler

1994: Bütün Yort Savul’lar!

1999: Bütün Yort Savul’lar! (Genişletilmiş 2. Baskı)

Öyküleri (seçme)

1947-1957: Seçilmiş Hikâyeler

1952-1957: Yenilik

1957-1973: Dost

İlhan Berk

İkinci Yeni şiirini “ Salt Şiir” olarak isimlendiren şair, 20. Yüzyıl Türk şiirinin en önemli isimleri arasında yer alır. Modern dünya şiirinin önemli isimlerinden  Arthur Rimbaud ve Ezra Pound’un şiirlerini çevirerek kitaplaştırdı. Modernist şiirin öncüsü olan şair, şiirin 40 farklı şekilde yazılabileceğini göstererek şiir türünde eserler kaleme almıştır. Doğu şiirine odaklanırken beyit ve türkü biçimlerinden yararlanmıştır. Şiirleri ile Türk Dil Kurumu ve Behçet Necatigil şiir ödüllerini kazanan İlhan Berk, anlamca kapalı şiirler yazarken erotizme şiirlerinde sıkça yer vermiştir.

Eserleri

Güneşi Yakanların Selamı, 1935 

İstanbul,1947 

Günaydın Yeryüzü, 1952 

Köroğlu, 1955 

Galile Denizi,1958 

Cemal Süreya 

Asıl adı Cemalettin Sezer olan Cemal Süreya, İkinci Yeni’nin öncü şairlerinden biridir. Cemal Süreya’nın şiirleri, duyguları, aşkı ve insan ilişkilerini ele alırken, aynı zamanda dilin sınırlarını zorlayan, soyut ve simgesel bir dil kullanımını benimser. Cemal Süreya, kendi şiirini “benim şiirim erotik şiirdir.” diye tanımlar.  İkinci Yeni hareketinin varlığını “Üvercinka” isimli şiir kitabı ile ortaya koyan şair, Üvercinka’yı şu sözlerle anlatır:

“Üvercinka, güvercin kanadından kısaltılarak elde edilmiş bir sözcük. Barışa, aşka, dayatmaya dönük bir kavram.” 

Eserleri

Şiir

1958: Üvercinka

1965: Göçebe

1973: Beni Öp Sonra Doğur Beni

1984: Uçurumda Açan (Sevda Sözleri içinde)

1988: Sıcak Nal

1988: Güz Bitigi

1990: Sevda Sözleri (bütün şiirleri)

Düzyazı

1976: Şapkam Dolu Çiçekle

1982: Günübirlikler

1990: Onüç Günün Mektupları

1991: Günler

1991: 99 Yüz İzdüşümler/Söz Senaryosu

1992: Aydınlık Yazıları/Paçal

1992: Oluşum’da Cemal Süreya

1992: Folklor Şiire Düşman

1992: Papirüs’ten Başyazılar

1993: Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi

Antoloji

1966: Mülkiyeli Şairler

1967: 100 Aşk Şiiri

Söyleşi

1997: Güvercin Curnatası

Dergi

Papirüs

Turgut Uyar 

Tam adı Ahmet Turgut Uyar olan şairin şiire ilgisi çocukluk yıllarına dayanır. Turgut Uyar şiirlerinde sıklıkla mutsuzluğu, ayrılığı, umudu, özlemi, hüznü, yalnızlığı anlattı. Arz-ı Hal kitabında yer alan “Yalağuz” şiirinde yalnız kelimesinin karşılığı olarak yalağuz kelimesini kullanmasıyla dikkat çekti. Dünyanın En Güzel Arabistanı kitabı ile dil, tema, anlatım biçiminde değişikliğe gitmiş ve İkinci Yeni şairi olarak adlandırılmıştır.

Eserleri

Arz-ı Hal,1950 

Türkiyem,1952 

Dünyanın En Güzel Arabistanı,1959 

Tütünler Islak,1962 

Her Pazartesi,1968 

Divan,1970 

Toplandılar,1974 

Kayayı Delen İncir,1982 

Edip Cansever 

Tam adıyla Ömer Edip Cansever, İkinci Yeni’nin “Kuyumcu Şairi” olarak bilinir. Edip Cansever, şiirlerinde bireysel temaları ve içsel çatışmaları işleyerek, bireyin iç dünyasına odaklanır. İmgeye ve anlam kapalılığına vurgu yapan şair, “Yerçekimli Karanfil” şiiri ile İkinci Yeni Hareketi içerisinde yer almıştır.

Eserleri

1947: İkindi Üstü

1954: Dirlik Düzenlik

1957: Yerçekimli Karanfil

1958: Umutsuzlar Parkı

1959: Petrol

1961: Nerde Antigone

1964: Tragedyalar

1966: Çağrılmayan Yakup

1970: Kirli Ağustos

1974: Sonrası Kalır

1976: Ben Ruhi Bey Nasılım

1977: Sevda ile Sevgi

1980: Şairin Seyir Defteri

1981: Yeniden

1982: Bezik Oynayan Kadınlar

1984: İlkyaz Şikayetçileri

1985: Oteller Kenti

2005: Sonrası Kalır I, Bütün Şiirleri (ISBN 978-975-08-0938-6)

2005: Sonrası Kalır II, Bütün Şiirleri (ISBN 978-975-08-0939-4)

2008: Gelmiş Bulundum

Ülkü Tamer 

İkinci Yeni Akımına, akımın ana hatları oluştuktan sonra katılan şair, kendine özgü imgeler ve sade anlatım dili ile dikkat çekti. Şiirlerini keskin bir ironi ile kaleme alırken toplumsal duyarlılıklara dikkat çekti.

Eserleri

ŞİİR

1959: Soğuk Otların Altında

1960: Gök Onları Yanıltmaz

1962: Ezra ile Gary

1965: Virgülün Başından Geçenler

1966: İçime Çektiğim Hava Değil Gökyüzüdür

1974: Sıragöller

1981: Seçme Şiirler

1986: Antep Neresi

1986: Yanardağın Üstündeki Kuş (toplu şiirler)

2014: Güneş Topla Benim İçin (Toplu Şiirler) 

2020: Lucia (kitaplarına girmemiş şiirleri)

Öykü

1991: Alleben Öyküleri (Yunus Nadi Öykü Armağanı)

2016: Tarihte Yaşanmamış Olaylar

Anı

1997: Alleben Anıları

1998: Yaşamak Hatırlamaktır

2003: Bir Gün Ben Tiyatrodayken

Antoloji

1982: Çağdaş Latin Amerika Şiiri Antolojisi

Şarkı sözleri

Ağıt – Edip Akbayram

Düşenlere – Grup Yorum

Gül Dikeni – Ahmet Kaya

Güneş Topla Benim İçin – Zülfü Livaneli

Memik Oğlan – Zülfü Livaneli

Üşür Ölüm Bile – Ahmet Kaya

Sezai Karakoç

Tam adı Ahmet Sezai Karakoç olan şair, İkinci Yeni içerisinde “Geleneği Sürdüren Şair” olarak bilinir. Yazım dili ve şiir üslubu açısından İkinci Yeni geleneğine yakın olsa da yer verdiği kelime ve temalar açısından İkinci Yeni şiirinden ayrılır. Taşıdığı Müslüman kimliği ve düşüncelerini şiirlerine yansıtan Sezai Karakoç, İkinci Yeni içerisinde bulunmasına rağmen İkinci Yeni şairlerinden ayrılır.

Eserleri

Şiir

Şiirler I (Monna Rosa)

Şiirler II (Şahdamar-Körfez-Sesler)

Şiirler III (Hızırla Kırk Saat)

Şiirler IV (Taha’nın Kitabı, Gül Muştusu)

Şiirler V (Zamana Adanmış Sözler)

Şiirler VI (Ayinler/Çeşmeler)

Şiirler VII (Leylâ ile Mecnun)

Şiirler VIII (Ateş Dansı)

Şiirler IX (Alınyazısı Saati)

Gün Doğmadan (Toplu Şiirler)

Çeviri Şiir

Batı Şiirlerinden

İslâmın Şiir Anıtlarından

Deneme

Edebiyat Yazıları I Medeniyetin Rüyası Rüyanın Medeniyeti Şiir

Edebiyat Yazıları II Dişimizin Zarı…

Edebiyat Yazıları III Eğik Ehramlar

Düşünce

Ruhun Dirilişi

Kıyamet Aşısı

Çağ ve İlham I-II-III-IV

İnsanlığın Dirilişi

Diriliş Neslinin Âmentüsü

Yitik Cennet

Makamda

İslâmın Dirilişi

Gündönümü

Diriliş Muştusu

İslâm

İslâm Toplumunun Ekonomik Strüktürü

Düşünceler I-II

Dirilişin Çevresinde

Fizikötesi Açısından Ufuklar ve Daha Ötesi I-II-III

Yapı Taşları ve Kaderimizin Çağrısı I-II

Samanyolunda Ziyafet

Unutuş ve Hatırlayış

Varolma Savaşı

Çağdaş Batı Düşüncesinden

Çıkış Yolu I-II-III

İnceleme

Yunus Emre

Mehmet Âkif

Mevlânâ

Tiyatro

Piyesler I

Armağan

Hikâye

Hikâyeler-I Meydan Ortaya Çıktığında

Hikâyeler-II Portreler

Günlük yazılar

Farklar

Sütun

Sûr

Gün Saati

Gür

Röportaj

Tarihin Yol Ağzında

Unutuş ve Hatırlayış

Çıkış Yolu I

Çıkış Yolu II

Çıkış Yolu III

Belgesel

Gün Doğmadan